U nang buồng trứng: Tỷ lệ cao ở phụ nữ trong độ tuổi tiền mãn kinh

U nang buồng trứng là gì?

U nang buồng trứng là một khối chứa đầy chất dịch hoặc chất rắn có dạng bã đậu, phát triển bất thường ở bên trong hoặc phía trên buồng trứng. Khối u này là sự tích tụ dịch hoặc hình thành các mô mới khác thường từ các mô của buồn trứng, tạo thành một nang trên buồng trứng. U nang buồng trứng chiếm khoảng 3,6% các bệnh phụ khoa hiện nay.

Phân loại

U cơ năng

• Nang noãn bào: Phát triển từ nang nguyên thuỷ. Hầu hết có đường kính < 1,5cm; một vài nang to tới 5cm. Loại nang này thường ít xuất hiện sau khi mãn kinh và tự tiêu biến sau vài ngày đến vài tuần.

• Nang hoàng thể: Phát triển từ thể vàng, có thể xảy ra xuất huyết trong nang làm cho nang trứng phình to hoặc vỡ trong khoang ổ bụng.

U lành tính (có thể phát triển thành u ác tính)

• Nang quái buồng trứng: Còn được gọi là u bì buồng trứng bởi vì chủ yếu bao gồm mô tế bào da mặc dù có nguồn gốc từ cả 3 lớp tế bào mầm.

• U xơ: Tiến triển chậm, có đường kính < 7cm.

• Nang có nguồn gốc từ tế bào biểu mô tuyến: Bên trong chứa nước hoặc dịch nhày.

Những dấu hiệu và triệu chứng của u nang buồng trứng

Hầu hết các u cơ năng và u lành tính thường vô hại, không có triệu chứng và tự biến mất. Đôi khi chúng gây ra những triệu chứng sau:

Đau vùng chậu, thắt lưng hoặc đùi

Đây là triệu chứng phổ biến nhất, do các khối u chèn ép lên các dây thần kinh chạy dọc sau xương chậu hoặc các cơ quan lân cận. Tuy nhiên, cơn đau thường mơ hồ và dễ bị bỏ qua.

Đau tức bụng dưới, buồn nôn, nôn và đầy hơi

Khối u có kích thước lớn làm bụng to lên và có thể nhận biết bằng cách sờ; gây khó chịu, cảm giác chướng bụng cho người bệnh. Triệu chứng đầy hơi, buồn nôn thường bị nhầm lẫn với các bệnh đường tiêu hóa nên bệnh nhân thường chủ quan và bỏ qua.

Đi tiểu liên tục

U nang buồng trứng phát triển gây chèn ép lên bàng quang và kích thích đi tiểu nhiều hơn, nhưng khi tiểu lại có cảm giác bứt rứt và đau buốt. Có thể nhầm lẫn với triệu chứng bệnh lý ở đường tiết niệu, bàng quang.

Đau khi quan hệ tình dục

Một số u nang nằm ở cổ tử cung phát triển kích thước gây cản trở và xuất hiện cảm giác đau đớn khi quan hệ.

Rối loạn kinh nguyệt

Đây cũng là biểu hiện chung của nhiều bệnh phụ khoa có liên quan đến buồng trứng.

Tăng cân không rõ nguyên nhân

Không phải là triệu chứng điển hình nhưng nếu đi kèm với một số triệu chứng trên thì nên nghi ngờ và đến gặp bác sĩ để được thăm khám, điều trị sớm.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh u nang buồng trứng

Nếu u nang buồng trứng phát triển nhanh chóng và không được điều trị kịp thời thì có thể gây ra những biến chứng như sau:

• Xoắn u nang;

• Vỡ nang;

• Chèn ép nội tạng xung quanh.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu có bất kỳ triệu chứng nào nêu trên xảy ra, bạn nên liên hệ ngay với bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn. Chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giảm nguy cơ tăng nặng của bệnh và giúp bạn mau chóng hồi phục sức khỏe.

Nguyên nhân dẫn đến u nang buồng trứng

Trong giai đoạn đầu của mỗi chu kỳ kinh nguyệt, buồng trứng ở phụ nữ thường phát triển cấu trúc giống như u nang nhỏ được gọi là nang trứng - khi rụng trứng, một quả trứng sẽ được giải phóng từ một trong những nang này. Nếu một nang bình thường tiếp tục phát triển, nó sẽ trở thành "u nang chức năng". Loại u nang này thường biến mất trong vòng hai hoặc ba chu kỳ.

Ngoài ra, còn một số nguyên nhân gây u nang buồng trứng khác, thường gặp nhất là do các vấn đề liên quan đến rối loạn nội tiết tố nữ, các bệnh lý về nội mạc tử cung hoặc buồng trứng, sự thay đổi hormon...

Những ai có nguy cơ mắc phải u nang buồng trứng?

Mọi phụ nữ từ các bé gái trong độ tuổi dậy thì đến phụ nữ mãn kinh đều có nguy cơ mắc u nang buồn trứng, đặc biệt là phụ nữ trong khoảng 30 - 40 tuổi có nguy cơ cao hơn hẳn các đối tượng còn lại.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải u nang buồng trứng

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc U nang buồng trứng, bao gồm:

• Đang có các vấn đề về nội tiết tố: Bao gồm dùng thuốc hỗ trợ sinh sản clomiphene để kích thích rụng trứng.

• Thai kỳ: Đôi khi u nang hình thành trong giai đoạn đầu của thai kỳ tiếp tục tồn tại trên buồng trứng trong suốt thai kỳ mà không tiêu biến.

• Lạc nội mạc tử cung: Tế bào nội mạc tử cung phát triển bên ngoài tử cung, có thể gắn vào buồng trứng và hình thành u nang.

• Nhiễm trùng vùng chậu nặng: Nếu nhiễm trùng lan đến buồng trứng, nó có thể gây ra u nang.

• Tiền sử có u nang buồng trứng.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán u nang buồng trứng

Siêu âm qua âm đạo

Các khối u thường được phát hiện tình cờ nhưng đôi khi cũng có các triệu chứng và dấu hiệu gợi ý.

Xét nghiệm thử thai để loại trừ chửa ngoài tử cung và siêu âm qua đường âm đạo để chẩn đoán xác định.

Nếu hình ảnh các khối có đặc điểm của ung thư như bề mặt sần sùi, hình dạng khác nhau, bờ không đều... nên thăm khám với bác sĩ chuyên khoa ung thư và cân nhắc phẫu thuật cắt bỏ.

Xét nghiệm các chỉ dấu khối u

Thực hiện xét nghiệm chỉ dấu khối u được thực hiện nếu cần phải cắt bỏ hoặc nghi ngờ bệnh nhân mắc ung thư buồng trứng. 

Xét nghiệm 5 chất chỉ điểm khối u, bao gồm: Apolipoprotein A-1, beta-2 microglobulin, kháng nguyên ung thư [CA] 125 II, transferrin, prealbumin có thể giúp quyết định có cần phẫu thuật hay không. Các dấu ấn khối u này thiếu độ nhạy, tính đặc hiệu và các giá trị tiên lượng nên chỉ thường dùng để theo dõi sau điều trị chứ không có giá trị để sàng lọc. 

Phương pháp điều trị u nang buồng trứng hiệu quả

Nhiều nang cơ năng có kích thước < 5cm có thể tự mất đi không cần điều trị. Thực hiện siêu âm định kỳ để theo dõi tiến triển. 

Phụ nữ trong độ tuổi sinh sản có khối u lành tính, nang mỏng, kích thước 5 - 8cm (thường là nang noãn), không gây triệu chứng và không có các đặc điểm của ung thư cũng nên theo dõi bằng siêu âm định kỳ. 

Các khối có đặc điểm gợi ý ung thư nên được loại bỏ bằng phẫu thuật hở hoặc phẫu thuật nội soi và bảo tồn buồng trứng.

Các trường hợp cần thực hiện cắt buồng trứng bao gồm:

• Các khối u xơ mà không thể loại bỏ bằng phẫu thuật;

• Nang có nguồn gốc từ tế bào biểu mô tuyến;

• U quái kích thước > 10cm;

• Nang không thể phẫu thuật tách khỏi buồng trứng;

• Nang > 5 cm và được phát hiện sau khi mạn kinh. 

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của u nang buồng trứng

Chế độ sinh hoạt:

• Tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ trong việc điều trị. 

• Duy trì lối sống tích cực, hạn chế sự căng thẳng; vận động và tập thể dục đều đặn với cường độ phù hợp sức khoẻ.

• Liên hệ ngay với bác sĩ khi cơ thể có những bất thường trong quá trình điều trị.

• Thăm khám định kỳ để được theo dõi tình trạng sức khỏe, diễn tiến của bệnh và để bác sĩ tìm hướng điều trị phù hợp trong thời gian tiếp theo nếu bệnh chưa có dấu hiệu thuyên giảm.

• Bệnh nhân cần lạc quan. Tâm lý có ảnh hưởng rất lớn đến điều trị, hãy nói chuyện với những người đáng tin cậy, chia sẻ với những thành viên trong gia đình, nuôi thú cưng hay đơn giản là đọc sách, làm bất cứ thứ gì khiến bạn thấy thoải mái.

• Từ bỏ thói quen hút thuốc lá và hạn chế sử dụng rượu bia cũng như các đồ uống có cồn khác.

• Giữ cân nặng ở mức hợp lý.

Chế độ dinh dưỡng:

Tăng cường bổ sung các thực phẩm sau:

• Thực phẩm giàu chất xơ: Bao gồm bông cải xanh, rau xanh, hạnh nhân, quả mọng và bí.

• Protein: Bao gồm cá, đậu phụ và thịt gà.

• Thực phẩm và gia vị chống viêm: Bao gồm cà chua, nghệ, cải xoăn, dầu ô liu và hạnh nhân. 

Phương pháp phòng ngừa u nang buồng trứng hiệu quả

Để phòng ngừa bệnh hiệu quả, bạn có thể tham khảo một số gợi ý dưới đây:

• Kiểm tra sức khoẻ định kỳ.

• Nếu có những triệu chứng, dấu hiệu gợi ý u nang buồn trứng, cần thăm khám ngay với bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

• Vệ sinh vùng kín sạch sẽ và quan hệ tình dục an toàn.