Đau đầu gối: Triệu chứng, nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị

Đau đầu gối là gì? 

Đau đầu gối là một tình trạng phổ biến khi xuất hiện các tổn thương ở trong và xung quanh khớp gối, từ các mô mềm, gân, sụn, dây chằng và túi hoạt dịch. Tình trạng này gây ảnh hưởng đến mọi người ở mọi lứa tuổi. Đau đầu gối có thể là kết quả của chấn thương, như đứt dây chằng hoặc rách sụn. Các bệnh lý bao gồm viêm khớp, bệnh gout và nhiễm trùng cũng có thể gây ra đau đầu gối.

Nhiều loại đau đầu gối nhẹ đáp ứng tốt với các biện pháp tự chăm sóc. Vật lý trị liệu và nẹp đầu gối cũng có thể giúp giảm đau. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, đầu gối cần phải được phẫu thuật sửa chữa.

Những dấu hiệu và triệu chứng của đau đầu gối

Vị trí và mức độ nghiêm trọng của cơn đau đầu gối có thể khác nhau, tùy thuộc vào nguyên nhân của vấn đề. Các dấu hiệu và triệu chứng đôi khi đi kèm với đau đầu gối bao gồm:

• Sưng và cứng;
• Đỏ và nóng khi chạm vào;
• Yếu hoặc không ổn định;
• Tiếng lách cách hoặc lạo xạo;
• Không có khả năng duỗi thẳng hoàn toàn đầu gối.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh đau đầu gối

Không phải tất cả các cơn đau đầu gối đều nghiêm trọng. Nhưng một số chấn thương đầu gối và các tình trạng bệnh lý, như viêm xương khớp, có thể dẫn đến cơn đau ngày càng tăng, tổn thương khớp và tàn tật nếu không được điều trị. Và chấn thương đầu gối dù chỉ nhẹ cũng khiến bệnh nhân có nhiều khả năng sẽ gặp phải những chấn thương tương tự trong tương lai.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu có bất kỳ triệu chứng nào nêu trên xảy ra, bạn nên liên hệ ngay với bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn. Chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giảm nguy cơ tăng nặng của bệnh và giúp bạn mau chóng hồi phục sức khỏe.

Nguyên nhân dẫn đến đau đầu gối

Chấn thương

Chấn thương đầu gối có thể ảnh hưởng đến bất kỳ dây chằng, gân hoặc bao hoạt dịch quanh khớp gối cũng như xương, sụn và dây chằng hình thành khớp. Một số chấn thương đầu gối phổ biến bao gồm:

Chấn thương dây chằng chéo trước (ACL): Đây là một trong bốn dây chằng nối xương ống quyển với xương đùi. Chấn thương ACL đặc biệt phổ biến ở những người chơi bóng rổ, bóng đá hoặc các môn thể thao khác cần thay đổi hướng đột ngột.

Gãy xương: Các xương của đầu gối, bao gồm cả xương bánh chè có thể bị gãy khi ngã hoặc tai nạn giao thông. Ngoài ra, những người có xương bị suy yếu do loãng xương đôi khi có thể bị gãy xương đầu gối chỉ đơn giản là bước sai.

Rách sụn chêm hay rách sụn đầu gối: Các sụn chêm là sụn dẻo dai, hoạt động như một bộ giảm xóc giữa xương ống chân và xương đùi. Nó có thể bị rách nếu đột ngột vặn đầu gối khi đang chịu trọng lượng.

Viêm bao hoạt dịch đầu gối: Một số chấn thương đầu gối gây ra viêm bao hoạt dịch (các túi dịch nhỏ đệm bên ngoài khớp gối để gân và dây chằng ma sát nhẹ nhàng trên khớp).

Viêm gân hình sao: Viêm gân gây kích ứng và viêm một hoặc nhiều gân - các mô sợi dày gắn cơ với xương. Tình trạng viêm này có thể xảy ra khi có chấn thương ở gân xương bánh chè, chạy từ xương bánh chè đến xương ống quyển và giúp đá, chạy và nhảy. Những người chạy bộ, trượt tuyết, đi xe đạp và các môn nhảy cao, nhảy xa... có thể bị viêm gân gót chân.

Vấn đề cơ học

Cơ thể lỏng lẻo: Đôi khi chấn thương hoặc thoái hóa xương hoặc sụn có thể làm cho một phần xương hoặc sụn bị gãy và trôi nổi trong không gian khớp. Điều này có thể không tạo ra bất kỳ vấn đề nào trừ khi cản trở chuyển động của khớp gối.

Hội chứng dây thần kinh vòng đệm: Xảy ra khi dải mô cứng kéo dài từ bên ngoài hông đến bên ngoài đầu gối (dây thần kinh đệm) căng đến mức cọ xát với phần bên ngoài của xương đùi. Người chạy cự ly và đi xe đạp đặc biệt dễ mắc hội chứng này.

Trật khớp xương bánh chè: Điều này xảy ra khi xương hình tam giác bao phủ phía trước đầu gối (xương bánh chè) trượt ra khỏi vị trí, thường là ra bên ngoài đầu gối. Trong một số trường hợp, xương bánh chè có thể bị di lệch và bị trật khớp.

Đau hông hoặc chân: Nếu bị đau hông hoặc đau chân, có thể thay đổi cách đi bộ để giảm đau cho khớp. Nhưng dáng đi thay đổi này có thể gây áp lực hơn cho khớp gối và gây ra đau đầu gối.

Bệnh viêm khớp

Viêm xương khớp: Đôi khi được gọi là viêm khớp thoái hóa, là loại viêm khớp phổ biến nhất. Đó là tình trạng hao mòn xảy ra khi sụn ở đầu gối bị thoái hóa theo quá trình sử dụng và tuổi tác.

Viêm khớp dạng thấp: Dạng viêm khớp gây suy nhược nhất, là bệnh lý tự miễn có thể ảnh hưởng đến hầu hết các khớp trong cơ thể bao gồm cả đầu gối. Mặc dù viêm khớp dạng thấp là một bệnh mãn tính, nó có xu hướng khác nhau về mức độ nghiêm trọng, thậm chí có thể khởi phát và biến mất.

Bệnh Gout: Loại viêm khớp này xảy ra khi các tinh thể acid uric tích tụ trong khớp. Mặc dù bệnh gout thường ảnh hưởng đến ngón chân cái, nhưng nó cũng có thể xảy ra ở đầu gối.

Giả gout: Thường bị nhầm với bệnh gout, do các tinh thể chứa calci phát triển trong dịch khớp. Đầu gối là khớp phổ biến nhất bị ảnh hưởng bởi chứng này.

Viêm khớp nhiễm trùng: Đôi khi khớp gối có thể bị nhiễm trùng, dẫn đến sưng, đau và đỏ. Viêm khớp nhiễm trùng thường xảy ra với sốt và thường không có chấn thương trước khi bắt đầu đau. Viêm khớp nhiễm trùng có thể nhanh chóng gây ra tổn thương rộng rãi cho sụn đầu gối. Nếu bị đau đầu gối kèm theo bất kỳ triệu chứng nào của bệnh viêm khớp nhiễm trùng, hãy đến gặp bác sĩ ngay lập tức.

Các vấn đề khác

Hội chứng đau xương bánh chè là một thuật ngữ chung đề cập đến cơn đau phát sinh giữa xương bánh chè và xương đùi bên dưới. Nó phổ biến ở các vận động viên; những người trẻ tuổi, đặc biệt là người có xương bánh chè không theo đúng rãnh của nó; và người lớn tuổi.

Những ai có nguy cơ mắc phải đau đầu gối?

Mọi đối tượng đều có nguy cơ mắc đau đầu gối, đặc biệt là người cao tuổi.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải đau đầu gối

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc đau đầu gối, bao gồm:

• Thừa cân hoặc béo phì làm tăng áp lực cho khớp gối, ngay cả trong các hoạt động bình thường như đi bộ hoặc lên xuống cầu thang. Nó cũng gây tăng nguy cơ mắc bệnh thoái hóa khớp do đẩy nhanh quá trình phân hủy sụn khớp.
• Thiếu linh hoạt hoặc sức mạnh của cơ bắp có thể làm tăng nguy cơ chấn thương đầu gối. Cơ bắp khỏe mạnh giúp ổn định và bảo vệ các khớp, và sự linh hoạt của cơ giúp chuyển động dễ dàng và đồng bộ.
• Một số môn thể thao hoặc nghề nghiệp gây áp lực lên đầu gối hơn những môn khác. Trượt tuyết trên núi với giày trượt tuyết cứng và có khả năng té ngã, các cú nhảy trong bóng rổ, và việc đầu gối gập liên tục khi chạy hoặc chạy bộ đều làm tăng nguy cơ chấn thương đầu gối. Những công việc tạo áp lực lặp đi lặp lại ở đầu gối như xây dựng hoặc làm nông cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
• Chấn thương trước đây có nhiều khả năng bị chấn thương đầu gối lần nữa.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán đau đầu gối

Khám lâm sàng

Kiểm tra đầu gối xem có bị sưng, đau, đau, ấm và có vết bầm tím không.

Kiểm tra xem bệnh nhân có thể di chuyển cẳng chân của mình theo các hướng khác nhau bao xa.

Đẩy hoặc kéo khớp để đánh giá tính toàn vẹn của cấu trúc trong đầu gối.

Hình ảnh học

Chụp X quang: Giúp phát hiện gãy xương và bệnh thoái hóa khớp.

Chụp cắt lớp vi tính (CT): Máy quét CT kết hợp các tia X được chụp từ nhiều góc độ khác nhau để tạo ra hình ảnh mặt cắt của bên trong cơ thể. Chụp CT giúp chẩn đoán các vấn đề về xương và gãy xương nhỏ. Một loại chụp CT đặc biệt có thể xác định chính xác bệnh gout ngay cả khi khớp không bị viêm.

Siêu âm: Tạo hình ảnh cấu trúc mô mềm bên trong và xung quanh đầu gối.

Chụp cộng hưởng từ (MRI): MRI sử dụng sóng vô tuyến và một nam châm mạnh để tạo ra hình ảnh 3D bên trong đầu gối. Phương pháp này đặc biệt hữu ích trong việc xác định chấn thương đối với các mô mềm như dây chằng, gân, sụn và cơ.

Xét nghiệm

Nếu bác sĩ nghi ngờ bị nhiễm trùng hoặc viêm, có thể chỉ định xét nghiệm máu và đôi khi chọc dò khớp, trong đó một lượng nhỏ chất lỏng được lấy ra từ khớp gối bằng kim và phân tích.

Phương pháp điều trị đau đầu gối hiệu quả

Thuốc uống

Bác sĩ có thể kê đơn thuốc như thuốc giảm đau (paracetamol, acetaminophen); thuốc kháng viêm giảm đau không steroid (aspirin, diclofenac, ibuprofen, naproxen) để giúp giảm đau và điều trị các tình trạng gây đau đầu gối như viêm khớp dạng thấp hoặc bệnh gout.

Vật lý trị liệu

Tăng cường các cơ xung quanh đầu gối sẽ giúp nó ổn định hơn. Vật lý trị liệu hoặc các loại bài tập tăng cường khác nhau dựa trên tình trạng cụ thể đang gây ra cơn đau.

Nếu bệnh nhân đang vận động hoặc luyện tập một môn thể thao, có thể cần các bài tập để điều chỉnh kiểu chuyển động có thể ảnh hưởng đến đầu gối và để thiết lập kỹ thuật tốt trong khi chơi thể thao hoặc hoạt động. Các bài tập để cải thiện tính linh hoạt và thăng bằng cũng rất quan trọng.

Đệm lót chân chỉnh hình giúp dời áp lực ra khỏi bên đầu gối bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi viêm xương khớp. Trong những điều kiện nhất định, các loại đệm khác nhau có thể được sử dụng để giúp bảo vệ và nâng đỡ khớp gối.

Thuốc tiêm

Trong một số trường hợp, bác sĩ chỉ định tiêm thuốc trực tiếp vào khớp. 

Thuốc corticoid: Tiêm thuốc corticosteroid vào khớp gối giúp giảm các triệu chứng của đợt bùng phát viêm khớp và giảm đau có thể kéo dài vài tháng. Tuy nhiên, không hiệu quả trong mọi trường hợp.

Acid hyaluronic: Chất lỏng đặc, tương tự như dịch bôi trơn khớp tự nhiên, acid hyaluronic được tiêm vào đầu gối để cải thiện khả năng vận động và giảm đau. Mặc dù các kết quả nghiên cứu còn lẫn lộn về hiệu quả của phương pháp điều trị này, hiệu quả của phương pháp này có thể kéo dài đến sáu tháng.

Huyết tương giàu tiểu cầu (PRP): PRP chứa nhiều yếu tố tăng trưởng khác nhau có tác dụng giảm viêm và thúc đẩy quá trình chữa lành. Một số nghiên cứu đã phát hiện ra rằng PRP có thể có lợi cho những người bị viêm xương khớp nhất định, nhưng vẫn cần nhiều nghiên cứu hơn nữa.

Phẫu thuật

Nếu bị chấn thương có thể phải phẫu thuật, thì thường không cần thiết phải thực hiện ngay lập tức. Trước khi đưa ra quyết định, cần xem xét ưu và nhược điểm của cả phục hồi chức năng không phẫu thuật và tái tạo phẫu thuật. 

Phẫu thuật nội soi khớp: Tùy thuộc vào chấn thương, bác sĩ có thể kiểm tra và sửa chữa tổn thương khớp bằng cách sử dụng máy nội soi và các dụng cụ được đưa vào chỉ qua một vài vết rạch nhỏ xung quanh đầu gối. Nội soi khớp có thể loại bỏ hoặc sửa chữa sụn bị hư hỏng và tái tạo lại các dây chằng bị rách.

Phẫu thuật thay một phần khớp gối: Chỉ thay thế phần đầu gối bị tổn thương nhiều nhất bằng các bộ phận làm bằng kim loại và nhựa. Phẫu thuật thường có thể được thực hiện thông qua các vết mổ nhỏ, vì vậy có khả năng lành nhanh hơn so với phẫu thuật thay toàn bộ khớp đầu gối.

Thay toàn bộ đầu gối: Cắt bỏ xương và sụn bị hư hỏng từ xương đùi, xương ống chân và xương bánh chè, và thay thế nó bằng một khớp nhân tạo làm bằng hợp kim kim loại, nhựa cao cấp và polyme.

Cắt xương: Loại bỏ xương khỏi xương đùi hoặc xương ống chân để khớp gối tốt hơn và giảm đau do viêm khớp. Phẫu thuật này có thể giúp trì hoãn hoặc tránh phẫu thuật thay toàn bộ đầu gối.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của đau đầu gối

Chế độ sinh hoạt:

Tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ trong việc điều trị. 

Duy trì lối sống tích cực, hạn chế sự căng thẳng.

Liên hệ ngay với bác sĩ khi cơ thể có những bất thường trong quá trình điều trị.

Thăm khám định kỳ để được theo dõi tình trạng sức khỏe, diễn tiến của bệnh và để bác sĩ tìm hướng điều trị phù hợp trong thời gian tiếp theo nếu bệnh chưa có dấu hiệu thuyên giảm.

Bệnh nhân cần lạc quan: Tâm lý có ảnh hưởng rất lớn đến điều trị, hãy nói chuyện với những người đáng tin cậy, chia sẻ với những thành viên trong gia đình, nuôi thú cưng hay đơn giản là đọc sách, làm bất cứ thứ gì khiến bạn thấy thoải mái. 

Tránh các hoạt động tạo áp lực mạnh trên đầu gối cho đến đau khớp gối giảm hẳn: Có thể cần nghỉ ngơi hoàn toàn trong 1 - 2 ngày nếu chấn thương nhẹ, trong khi chấn thương nghiêm trọng cần nhiều thời gian hơn hoặc điều trị y tế.

Chườm nóng hoặc chườm lạnh giảm đau do viêm khớp: Nhiệt độ cao giúp các khớp thư giãn và cải thiện tình trạng cứng khớp; chườm lạnh giảm đau, viêm sưng.

Xoa bóp, massage khớp gối giúp cơ thư giãn, giảm tình trạng co cứng cơ và đau nhức. Ngoài ra còn kích thích lưu thông khí huyết, giúp nước, dưỡng chất được vận chuyển tới nuôi dưỡng, phục sụn khớp nhanh hơn.

Giảm cân nếu đang bị thừa cân hoặc béo phì để giảm áp lực lên đầu gối.

Mang giày có đệm chân, đi lại ở địa hình bằng phẳng để hỗ trợ bàn chân và đầu gối. Điều này có thể hạn chế các cơn đau và tiến triển đau khớp gối.

Tránh nằm nghiêng khi ngủ, đặt gối ở hai bên cơ thể để tránh nghiêng người. Nếu có thói quen ngủ nghiêng, có thể đặt một chiếc gối ở giữa hai đầu gối để giảm áp lực.

Vận động, tập thể dục điều độ và vừa sức: Khi đau đầu gối đã phục hồi, bệnh nhân cần tăng cường tập thể dục thường xuyên. Vận động giúp ngăn ngừa thoái hóa xương, teo cơ, giúp các mô xương sụn hoạt động linh hoạt hơn. Ngoài ra, tập thể dục cũng tăng cường sức mạnh cơ bắp và hỗ trợ khớp gối hoạt động bình thường.

Chế độ dinh dưỡng:

Những thực phẩm nên tăng cường sử dụng:

• Omega 3: Một số loại cá như cá hồi, cá ngừ, cá mòi, cá thu rất giàu acid béo omega 3. Các acid này giúp giảm protein phản ứng C (CRP) và interleukin-6, là nguyên nhân gây viêm.
• Chất chống oxy hóa (có trong việt quất, dâu tây, mâm xôi, nho đen, nho đỏ và các sản phẩm từ đậu nành) hỗ trợ hệ thống miễn dịch và chống lại chứng viêm. 
• Chất béo không bão hoà có tác dụng chống viêm, giảm nguy cơ tổn thương khớp ở giai đoạn đầu viêm khớp.
• Oleocanthal: Ô liu và dầu ô liu nguyên chất có chứa oleocanthal, chất chống viêm tự nhiên có các đặc tính tương tự như thuốc ibuprofen.
• Nghệ từ lâu đã được sử dụng trong y học cổ truyền, có tác dụng kháng viêm, giảm đau.
• Vitamin A, C và K có trong rau bina, bông cải xanh và các loại rau xanh khác cung cấp chất xơ cũng như các khoáng chất và vitamin quan trọng. Trong quá trình sản xuất năng lượng và các quá trình khác, cơ thể tạo ra các sản phẩm phụ có hại được gọi là các gốc tự do. Những chất này làm hỏng các tế bào trong cơ thể. Các loại rau lá xanh chứa vitamin A, C và K là những chất chống oxy hóa, bảo vệ tế bào khỏi tác hại của các gốc tự do. Chúng cũng chứa hàm lượng calci cao, tăng cường sức khỏe của xương.
• Sulforaphane và glucosinolate: Bông cải xanh và các loại rau họ cải khác như bắp cải và cải Brussels cũng chứa hợp chất sulforaphane giúp ngăn chặn quá trình viêm và làm chậm tổn thương sụn trong viêm khớp.
• Glucosinolate được tìm thấy trong các loại thực vật có mùi hăng như cải ngựa, mù tạt và bắp cải.
• Vitamin C: Ớt, cam và các loại rau lá xanh là nguồn cung cấp vitamin C giúp bảo vệ xương và các tế bào sụn.
• Sản phẩm từ sữa mang lại một số lợi ích cho những người bị viêm khớp gối.
• Sterol và stanol giúp giảm mức cholesterol.
• Calci và vitamin D: Sữa ít béo, pho mát và sữa chua cũng cung cấp vitamin D và calci, giúp xương chắc khỏe. Bổ sung vitamin D hơn thông qua các thực phẩm từ sữa và tiếp xúc với ánh sáng mặt trời thường xuyên, an toàn có thể mang lại lợi ích cho những người bị đau đầu gối.

Các thực phẩm bệnh nhân bị đau đầu gối cần tránh:

• Đường: Ngoài việc góp phần làm tăng cân, đường còn kích hoạt giải phóng các tế bào làm tăng tình trạng viêm. Các loại thực phẩm có chứa nhiều carbohydrate tinh chế, như bánh mì trắng, có tác dụng tương tự.
• Muối: Muối khiến các tế bào hút nước, có thể làm trầm trọng thêm viêm sưng khớp. Thực phẩm chế biến và đóng gói sẵn thường chứa hàm lượng muối cao.
• Chất béo chuyển hóa và chất béo bão hòa: Phổ biến trong thực phẩm chế biến và bánh nướng, có thể gây viêm.
• Acid béo omega 6: Omega 3 có thể giúp ích cho những người bị viêm khớp, nhưng omega 6 - có trong nhiều loại dầu ăn: dầu ngô và dầu hướng dương - thúc đẩy cơ thể sản xuất các chất trung gian gây viêm. 
• Rượu: Rượu có thể tương tác với một số loại thuốc, bao gồm cả thuốc giảm đau.

Xem thêm: Khi bị đau đầu gối nên uống gì?

Phương pháp phòng ngừa đau đầu gối hiệu quả

Để phòng ngừa bệnh hiệu quả, bạn có thể tham khảo một số gợi ý dưới đây:

Duy trì cân nặng hợp lý, có chế độ giảm cân nếu đang thừa cân hoặc béo phì. Mỗi kilogam cân nặng thừa sẽ gây tăng áp lực cho các khớp, làm tăng nguy cơ chấn thương và viêm xương khớp.

Khởi động thật kỹ trước khi vận động hoặc tập thể thao, đặc biệt là các môn cường độ mạnh.

Đảm bảo kỹ thuật và kiểu chuyển động sử dụng trong các môn thể thao hoặc hoạt động của mình là phù hợp có thể. Tham khảo ý kiến của huấn luyện viên hoặc chuyên gia về môn thể thao đó.

Cơ bắp yếu là nguyên nhân hàng đầu gây ra chấn thương đầu gối. Cần rèn luyện cơ tứ đầu và gân kheo, các cơ ở mặt trước và mặt sau của đùi giúp hỗ trợ đầu gối. Huấn luyện cân bằng và ổn định giúp các cơ xung quanh đầu gối hoạt động cùng nhau hiệu quả hơn.

Và vì cơ bắp bị căng cũng có thể góp phần gây ra chấn thương, nên việc kéo căng là rất quan trọng. Cố gắng thực hành các bài tập linh hoạt trong quá trình tập luyện.

Nếu bị viêm xương khớp, đau đầu gối mãn tính hoặc chấn thương tái phát có thể cần phải thay đổi cách tập thể dục. Cân nhắc chuyển sang bơi lội, thể dục nhịp điệu dưới nước hoặc các hoạt động nhẹ nhàng khác ít nhất là trong vài ngày một tuần. Đôi khi chỉ cần hạn chế các hoạt động có tác động mạnh sẽ giúp giảm đau.